ABŞ-ın bu qətnamənin qəbul ediləcəyi və İsrailin agentlik daxilində hüquqlarının məhdudlaşdırılacağı təqdirdə Beynəlxalq Atom Enerjisi Agentliyinə (BAEA) ayrılan maliyyənin azalacağı ilə bağlı xəbərdarlıq etməsindən sonra Tehran Rusiya, Çin və digər ölkələrin dəstəklədiyi qətnamə layihəsini geri götürüb.
ABŞ-ın ciddi təzyiqi altında İran, Çin, Rusiya, Kuba, Venesuela və Belarus da daxil olmaqla bir sıra müttəfiqləri ilə birlikdə BMT-nin nüvə nəzarəti təşkilatının növbəti konfransında irəli sürdüyü nüvə obyektlərinə hücumları qadağan edən qətnamə layihəsini geri götürüb.
Layihədə 2025-ci ilin iyununda İsrail və ABŞ-ın İranın nüvə obyektlərinə həyata keçirdiyi hücumlar kəskin şəkildə pislənərək, bu hücumlar “beynəlxalq hüququn açıq şəkildə pozulması” adlandırılıb və “bütün dövlətlərin dinc nüvə obyektlərinə hücum etməkdən və ya onlara hücum etmək təhdidindən çəkinməlidir” ifadəsi bir daha vurğulanıb.
Qərb diplomatları bildiriblər ki, ABŞ bu qətnamənin qəbul ediləcəyi və İsrailin agentlik daxilində hüquqlarının məhdudlaşdırılacağı təqdirdə Beynəlxalq Atom Enerjisi Agentliyinə (BAEA) ayrılan maliyyənin azalacağı barədə xəbərdarlıq edib.
İranın BMT-dəki səfiri Rza Nəcəfi konfransda deyib ki, bu qərar “xoşməramlılıq və konstruktiv qarşılıqlı fəaliyyət ruhu əsasında və bir sıra üzv dövlətlərin xahişi əsasında” qəbul edilib. O əlavə edib: “Biz qəti şəkildə inanırıq ki, bu qurumun səsi təcavüzkarlardan birinin hədə-qorxu və siyasi təzyiqi altında təhrif edilməməlidir”.
Qoşunların çıxarılması iyun ayında İsrailin İranın nüvə və hərbi obyektlərinə hücumundan sonra gərginliyin artdığı bir vaxta təsadüf edir. Bu hücumların ardınca ABŞ İranın üç obyektinə zərbələr endirib.
Tehran uzan zamandır nüvə proqramının dinc xarakter daşıdığında israr edir.
BAEA tənqid altındadır
İranın Atom Enerjisi Təşkilatının rəhbəri Məhəmməd Eslami daha əvvəl BAEA üzvlərini “bu qeyri-qanuni hücumlara cavab olaraq müvafiq tədbirlər görməyə” çağırıb. Eslami həmçinin "ABŞ-ın son təhdidlərini" və qurumun büdcəsinə təsir və sui-istifadə edildiyinə dair iddiaları tənqid edib.
ABŞ-ın Vyanadakı müvəqqəti işlər vəkili Hovard Solomon bildirib ki, qətnamə "son hadisələrin dərindən qeyri-dəqiq təsvirini təmin edir" və səsverməyə çıxarılarsa, "sarıcı məğlubiyyətə uğrayacaq". O, Vaşinqtonun hücumlarını müdafiə edərək deyib ki, İranın zənginləşdirmə proqramı “İsrail və region üçün ciddi və artan təhlükədir”.
BAEA-nın 180 üzv dövlətinin nümayəndələrini birləşdirən Baş Konfrans agentliyin büdcəsini təsdiq etmək və nüvə təhlükəsizliyi və təhlükəsizlik məsələlərini həll etmək üçün hər il Vyanada toplanır.
Görüş Fransa, Almaniya və Böyük Britaniyanın 2015-ci il nüvə sazişinə əməl etmədiyini əsas gətirərək, BMT-nin İrana qarşı sanksiyalarını bərpa etmək üçün “snapback mexanizmini” işə saldığı bir vaxta təsadüf edib. Vetodan qorunmaq üçün nəzərdə tutulmuş qətnamə, danışıqlar bərpa olunmasa, 30 gün ərzində qüvvəyə minəcək.
Fransa prezidenti Emmanuel Makron sentyabrın 18-də sanksiyalar prosesinin "Qərarar verildi, qəbul edildi" tərzində olduğunu deyib və əlavə edib: "İranlılardan aldığımız son xəbərlər ciddi deyil".
