İstanbulda Türk Dövlətləri Təşkilatının (TDT) energetika nazirlərinin beşinci iclası çərçivəsində Ankara Türkmənistan qazını Avropaya çatdırmaq üçün Transxəzər marşrutu üzrə konkret addımlar atılmasını tələb edib.
Türkiyənin enerji naziri Alparslan Bayraktar bildirib ki, Ankara Türkmənistanın geniş Transxəzər təbii qaz ehtiyatlarını Türkiyəyə və Avropaya nəql etmək üçün uzun müddətdir təxirə salınmış planlarını irəli sürməsi üçün təzyiq göstərir və uzun müddətdir müzakirə olunan Transxəzər boru kəmərini regionun enerji təhlükəsizliyi üçün "strateji cəhətdən vacib" qəbul edir.
Dekabrın 10-da İstanbulda Türk Dövlətləri Təşkilatının (TDT) energetika nazirlərinin beşinci 5-ci iclasına ev sahibliyi etdikdən sonra açıqlama verən nazir Bayraktar bildirib ki, Türkiyə uzun müddətdir ki, dayanmış layihəni "həyata keçirməyi" və Azərbaycan, Türkmənistan və digər regional tərəfdaşlarla əlaqələndirilmiş şəkildə irəliləməyi rəsmi olaraq təklif edib.
Bayraktar deyib: "İdeal həll yolu Türkmənistan qazının Türkiyəyə - və Türkiyədən Avropaya - xüsusi boru kəməri vasitəsilə çatmasıdır və Ankara hazırda Türkmənistan qazını yalnız mübadilə yolu ilə idxal edir. Bu layihə təxminən 30 ildir ki, gündəmdədir. Artıq onu istifadəyə verməyin vaxtıdır".
Nazir Bayraktar üzvlərinin ümumi dəyəri 2 trilyon ABŞ dolları olan iqtisadiyyatı təmsil edən TDT-nin 20 trilyon kubmetrdən çox qaz, 39 milyard barel neft və qlobal uran istehsalının 40 faizini əhatə edən nəhəng istifadə olunmamış potensiala malik olduğunu vurğulayıb. Nazir sərhədyanı enerji əlaqələrinin gücləndirilməsinin "bu əməkdaşlığı daha yüksək səviyyəyə qaldıracağını" söyləyib.
Yeni təkliflər: Mədənçilik əməkdaşlığı və Xəzər elektrik rabitəsi
Türkiyə həmçinin TDT enerji portfelinin genişləndirilməsini təklif etdi ki, qlobal təchizat zəncirləri üçün vacib olan strateji mineralların inkişaf etdirilməsinə yönəlmiş ayrıca "mədən nazirlərinin görüşü" də daxil edilsin.
Nazir Alparslan Bayraktar regionun vacib xammal sahəsindəki "əhəmiyyətli potensialına" işarə edərək, gələn il Türkiyənin ev sahibliyi edəcəyi TDT liderlərinin zirvə toplantısında rəsmi platformanın təsdiqlənə biləcəyini söyləyib.
Nazir regional əlaqələrə də toxunaraq iki prioritet layihəni vurğulayıb. Bunlar; Mərkəzi Asiyadan Azərbaycana və Türkiyəyə bərpa olunan enerjini gətirəcək Xəzər elektrik ötürmə xətti və "şərqdən qərbə problemsiz şəkildə" uzanan elektrik enerjisi, təbii qaz və neft marşrutlarının uzunmüddətli inteqrasiyasıdır.
Azərbaycan: Enerji ittifaqı yeni mərhələyə qədəm qoyur
Azərbaycanın energetika naziri Pərviz Şahbazov bildirib ki, türk dövlətləri arasında enerji əməkdaşlığı sürətlə genişlənir, blokun investisiya portfeli 20 milyard ABŞ dollarını keçib ki, bunun da təxminən 80 faizi enerji sektorundadır.
Şahbazov vurğulayıb ki, Azərbaycanın Türkiyə üzərindən Bakı-Tbilisi-Ceyhan boru kəməri və Cənub Qaz Dəhlizi vasitəsilə neft və qaz ixracı regional enerji təhlükəsizliyinin təməl daşı olaraq qalır. Nazir bildirib ki, ötən ildən 2024-cü ilin noyabr ayına qədər Azərbaycan, Qazaxıstan və Türkmənistandan 53 milyon ton xam neft Türkiyəyə və dünyaya çatıb.
Şahbazov həmçinin türk dövlətlərinin elektrik sistemlərini ilk dəfə birləşdirəcək Yaşıl Enerji Dəhlizinə də diqqət çəkib. O əlavə edib ki, Zəngəzur dəhlizi bu enerji axınını Türkiyəyə yönəldəcək.
Diqqət mərkəzində Orta Asiya: Bərpa olunan enerji, şaxələndirmə, rəqəmsal transformasiya
Qazaxıstanın energetika nazirinin müavini İlyas Bakitjan şaxələndirilmiş regional enerji marşrutları üzrə işlərin sürətləndirilməsinə və kəşfiyyat, istehsal və nəqliyyat infrastrukturuna investisiyaların cəlb edilməsinə çağırıb. Bakitjan bütün TDT üzvlərini təbii qaz və mayeləşdirilmiş təbii qaz layihələrində iştirak etməyə dəvət edib və rəqəmsal texnologiyaların regional şəbəkələrə inteqrasiyasının vacibliyini vurğulayıb.
Özbəkistanın energetika naziri Curabek Mirzamahmudov bərpa olunan enerjinin Avropa bazarlarına qoşulmasının strateji əhəmiyyətini vurğulayıb.
Özbəkistan Azərbaycan və Qazaxıstanla birlikdə Yaşıl Enerji Dəhlizi üzərində işləyir və Türkiyə və Qırğızıstanın layihədə iştirakını dəstəkləyir.
Mirzamahmudov bildirib ki, enerji sahəsində birgə səylərə, texnoloji inkişafların paylaşılmasına və Mərkəzi Asiyanı Qafqaz və Türkiyə ilə, oradan isə Avropaya birləşdirəcək yeni ötürmə sistemləri üçün aydın bir yol xəritəsinə ehtiyac var.
İnstitusional əməkdaşlığın gücləndirilməsi
TDT-nin baş katibi Kubanicbek Omuraliyev bildirib ki, ötürmə xətlərinin gücləndirilməsi, şəbəkələrin modernləşdirilməsi və qarşılıqlı əlaqə sistemlərinin inkişaf etdirilməsi türk dövlətlərinə yalnız öz enerji təchizatını təmin etməyə deyil, həm də "dünyaya enerji tədarük etməyə" imkan verəcək.
Qırğızıstanın energetika naziri Taalaybek İbrayev aşağı karbonlu keçidi dəstəkləmək və uzunmüddətli əməkdaşlığı gücləndirmək məqsədi daşıyan texnologiya və yaşıl təşəbbüslər üzrə regional mərkəz yaratmaq qərarına diqqət çəkib.
Macarıstan və Şimali Kıbrıs (Kipr) Türk Cümhuriyyəti sabitliyi vurğulayıblar
Macarıstanın xarici işlər naziri Peter Sijjarto enerji təchizatının siyasiləşdirilməsinin "təhlükəli qərarlara" səbəb olduğunu ifadə edərək, Aİ daxilində enerji siyasəti müzakirələrini nümunə kimi göstərib. Sijjarto Macarıstanın MOL şirkəti ilə Türkiyənin TPAO şirkəti arasında, xüsusən də Qara dənizdə potensial kəşfiyyat işlərində əməkdaşlığı alqışladıqlarını söyləyib.
Şimali Kıbrıs Türk Cümhuriyyətinin (ŞKTC) xarici işlər naziri Tahsin Ertuğruloğlu TDT daxilində enerji əməkdaşlığının türk dünyasında siyasi birliyi gücləndirdiyini, Şərqi Aralıq dənizində gərginliyin azaldılmasına çağırdığını və Kıbrısdakı iki icma arasında dialoqa çağırdığını bildirib.
