Birləşmiş Millətlər Təşkilatının İnsan Hüquqları üzrə Ali Komissarı Volker Türk Amerika İnsan Hüquqları Məhkəməsinin qərarını alqışlayaraq, onu region və onun hüdudlarından kənarda atılmış mühüm addım kimi qiymәtlәndirib. Həmin qərarda Amerika qitəsindəki dövlətlərin iqlim böhranını aradan qaldırmaq üçün hüquqi öhdəliklərə malik olduğu bildirilir.
V.Türk bəyan edib ki, dövlətlər təkcə mövcud əhalini deyil, gələcək nəsillərin maraqlarını da qorumaq üçün geri dönüşü olmayan iqlim və ətraf mühit zərərlərinə səbəb ola biləcək addımlardan çəkinməlidirlər. İqlim dəyişikliyinin təsirləri dünyada getdikcə daha açıq görünməyə başladığı bir dövrdə məhkəmənin mövqeyi aydındır: insanların sabit iqlim və sağlam ətraf mühit hüququ vardır.
Qeyd edәk ki, qlobal miqyasda hökumətlərə iqlim sahəsində hərəkətə keçmək üçün hüquqi təzyiqlər artmaqda davam etdiyi bir vaxtda, son məlumatlar Amerika materikindəki dövlətlərin qarşı-qarşıya qaldığı böhranın dərinliyini ortaya qoyur.
ABŞ-da çirklənmənin artması
“Ember” təşkilatının məlumatına əsasən, ABŞ-da enerji sektorundan qaynaqlanan karbon tullantıları kömür istifadəsinin artması səbəbilə 2025-ci ilin ilk yarısında 5 faiz yüksəlib.
Bu vəziyyət Donald Tramp administrasiyasının federal qurumlarda apardığı genişmiqyaslı dəyişikliklərin fonunda baş verib. Həmin dəyişikliklər nəticəsində minlərlə dövlət qulluqçusu, iqlim alimləri və ictimai səhiyyə mütəxəssisləri vəzifələrindən uzaqlaşdırılıb.
Bundan əlavə, Ətraf Mühitin Mühafizəsi Agentliyi (EPA), Milli Okean və Atmosfer Administrasiyası (NOAA) və ABŞ Milli Sağlamlıq İnstitutları kimi qurumlar iqlim və ətraf mühit sahəsindəki tədqiqatlardan kənarlaşdırılıb və bu da elm ictimaiyyətində narahatlığa səbəb olub.
Həmçinin son beynəlxalq təhlillərə əsasən, qlobal temperatur sənaye dövrü öncəsi səviyyədən 1,5 dərəcə selsi artıqdır. Bu isə ABŞ-da meşə yanğınları, quraqlıqlar, daşqınlar və fırtınaların daha da şiddətlənməsinə gətirib çıxarır.
Bu həftənin əvvəlində dərc olunan Amerika İnsan Hüquqları Məhkəməsinin rəy xarakterli qərarında qeyd olunur ki, iqlim dəyişikliyinin ağırlaşan təsirləri əsas insan hüquqlarını pozur və hökumətlərin həm hazırkı, həm də gələcək nəsilləri qorumaq üçün təcili tədbirlər görməsi zəruridir.
Sözügedən məhkəmə prosesi çərçivəsində mütəxəssis rəyləri təqdim edən BMT İnsan Hüquqları Ofisi uzun müddətdir ətraf mühitin pisləşməsinin insanlar üçün yaratdığı təhlükə barədə xəbərdarlıqlar edir. Volker Türk məhkəmənin bu rəyinin dövlətlərin iqlim sahəsindəki məsuliyyətlərini müəyyənləşdirmək baxımından mühüm bələdçi olduğunu bildirib.
V.Türkün sözlərinə görə, iqlim böhranının daha da dərinləşməsinin qarşısını almaq üçün qanunvericilik islahatları, siyasi dəyişikliklər, resursların səfərbər edilməsi və beynəlxalq əməkdaşlıq vasitəsilə təcili və əhəmiyyətli addımlar atılmalıdır. Buna görә dә dövlətlərin bu istiqamətdə hərəkətə keçməsi vacibdir.
