18-ci əsrə aid tarixi binada yerləşən və əvvəllər hərbi kazarma kimi istifadə edilən Rami kitabxanası 2023-cü ildə açılıb. Kitabxananın tərkibində fəaliyyət göstərən “Şəfaxana” adlı bərpa mərkəzi Türkiyə Əlyazmalar Qurumunun nəzdində fəaliyyət göstərir.
“Kitab xəstəxanası” kimi də tanınan bölmədə Osmanlı türkcəsi, ərəbcə, farsca, ivritcə, rusca kimi müxtəlif dillərdə yazılmış, min illər əvvələ aid nadir əsərlər bərpa edilir. Bundan əlavə, Livan kimi ölkələrdən də bərpa işləri üçün əsərlər qəbul edilir.
Xəstəxananın rəhbəri Dr. Nil Baydar "TRT World"ə açıqlamasında bərpa prosesinin cərrahi müdaxiləyə bənzədiyini söyləyərək, "Əlyazmanın sağlamlığı ən önəmli faktordur. Əsərlərə zərər vermədən beynəlxalq standartlara uyğun işləyirik" deyib.
Mütəxəssislər İslamın ilk dövrlərinə aid nadir Quran nüsxələri ilə yanaşı, məşhur fiqh alimi Əhməd bin Hənbəlin hədis elmi ilə bağlı yazdığı 1069 illik “əl-İlel və Ma’rifetü’r-Rical” əsərini də bərpa edirlər. Bu əsərin dünyada yeganə məlum nüsxəsi Süleymaniyyə kitabxanasındadır.
Kitabların bərpa prosesi
"Şəfaxana" mütəxəssisləri "TRT World" telekanalına hər səhifənin saxlanması üçün istifadə olunan prosesin təfərrüatlarını izah edərək, bərpa və konservasiya işinin zəhmətli bir iş olduğunu deyir.
Bərpa prosesi əsərlərin ətraflı sənədləşdirilməsi ilə başlayır. Mütəxəssislər işlərin istehsalında istifadə olunan materialları və texnikaları araşdırırlar. Daha sonra işlər nəmlik, göbələklər, həşəratlar və təbii yaşlanma kimi faktorların yaratdığı hər hansı zərərdən təmizlənir.
Hər səhifə tozdan, kirdən və ləkələrdən təmizləndikdən sonra kiçik cırıqlar təbii yapışdırıcılarla düzəldilir. Zədələnmiş yerlərə uyğun qalınlıqda əl istehsalı yapon kağızı yapışdırılır və sıxılır. Bərpa edilmiş səhifələr kitab şəklində birləşdirilir. Bu proses bəzən aylar çəkə bilər.
Mütəxəssis Mebrure İpək Yüksəl bərpa prosesinin "ən mühüm mərhələ" olan sənədləşmə ilə başladığını və bu mərhələdə yazı üçün istifadə olunan material və texnikanı öyrəndiklərini deyir.
Xəstəxana Avropanın ən təchizatlı bərpa mərkəzlərindən biri hesab olunur. Kimya mühəndisləri, kimyaçılar və bioloqlar daxil olmaqla 80 nəfərdən ibarət ekspert qrupu ən son texnologiyadan istifadə etməklə işləyir.
Dr. Nil Baydar Türkiyədə peşəkar bərpa işlərinin 2012-ci ildə başladığını və texnologiya ilə birlikdə bu sahədə imkanların da inkişaf etdiyini vurğulayır.
Rami kitabxanasındakı xəstəxana keçmişin izlərini daşıyan nadir əsərlərin gələcək nəsillərə ötürülməsi üçün böyük səylə çalışır. Mütəxəssislərin fədakar səyləri ilə əsrlər boyu gizli saxlanılan məlumatlar yenidən canlanır.
