İsrailin Qəzzada törətdiyi soyqırımda 100 mindən çox fələstinli öldürülüb
Tədqiqatçılar Qəzzada törədilən soyqırım zamanı 112.069 fələstinlinin öldürüldüyünü təxmin edirlər
Almaniyanın həftəlik ZEIT qəzeti bildirib ki, İsrailin Qəzzada törətdiyi soyqırımda həyatını itirən fələstinlilərin sayı düşünüləndən əhəmiyyətli dərəcədə çox ola bilər.
Almaniyanın Rostok şəhərində yerləşən “Maks Plank” Əhali Tədqiqatları İnstitutunun bir araşdırma qrupu tərəfindən aparılan hesablamalara görə, iki ildən artıqdır davam edən bu soyqırımda ən azı 100.000 nəfər öldürülüb.
Layihənin həmsədri İrena Çen deyib: “Tam ölüm sayını heç vaxt dəqiq öyrənə bilməyəcəyik. Biz ancaq mümkün miqyas barədə ən dəqiq təxminləri aparmağa çalışırıq.”
Araşdırmaçıların hesablamalarına əsasən, mühasirə altındakı Qəzzada bu qətliamın ilk iki ilində həyatını itirən və ya öldürülənlərin sayı 99.997 ilə 125.915 nəfər arasında dəyişir. Onların ortalaması isə təxmini olaraq 112.069 nəfərdir.
“Maks Plank” İnstitutunun alimləri müxtəlif mənbələrdən məlumat toplayaraq statistik proyeksiyalar həyata keçiriblər. Qəzza Səhiyyə Nazirliyinin məlumatlarına əlavə olaraq, müstəqil sorğular və sosial mediada yayımlanan ölüm bildirişləri də araşdırmaya daxil edilib.
Qeyd edək ki, indiyə qədər ölüm sayı ilə bağlı yeganə rəsmi mənbə Qəzza Səhiyyə Nazirliyi olub; nazirlik soyqırım müharibəsinin ilk iki ilində 67.173 ölüm baş verdiyini açıqlayıb.
ZEIT qəzetinin məlumatına görə, statistik manipulyasiya ilə bağlı hər hansı dəlil yoxdur.
Manipulyasiya yoxdur
Müxtəlif araşdırma qrupları daha əvvəl Səhiyyə Nazirliyinin sayımlarda ehtiyatlı davranmağa meylli olduğunu qeyd etmişdi. Ancaq artıq rəsmi rəqəmlərin göstərdiyindən daha çox insanın öldüyü sənədləşdirilib. Fərqli tədqiqatlar ardıcıl şəkildə bildirilməmiş ölüm hallarının çox olduğunu üzə çıxarır.
Belə ki, Qəzza Səhiyyə Nazirliyi ancaq xəstəxanalar tərəfindən təsdiqlənmiş ölümləri qeydiyyata alır. Lakin bir çox xəstəxana soyqırım dövründə normal fəaliyyət göstərə bilmədiyi üçün nazirlik indi gələn bütün ölüm bildirişlərini də nəzərə almaq məcburiyyətindədir. Ancaq xüsusi komissiya sonradan yenə məlumatları yoxlayır. Lakin bombalanmış binaların dağıntıları altında qalan qurbanlar çox vaxt qeydiyyata alınmaya bilir.
“Maks Plank” tədqiqat qrupu əvvəlki tapıntıları əsas götürərək ətraflı ölüm sayı proqnozları hazırlayıb. Onlar kişi və qadınları, həmçinin müxtəlif yaş qruplarını ayrıca təhlil ediblər.
Belə bir yanaşma təkcə daha dəqiq ümumi rəqəmlər əldə etməyə imkan vermir, həm də kimlərin öldüyünə dair detallı araşdırma aparmağa şərait yaradır. Ölüm qeydiyyatının dəqiqliyi cinsiyyət və yaşa görə dəyişir; qadınların sayı kişilərlə müqayisədə daha azdır. Rəsmi statistikalarda çox zaman 60 yaşdan yuxarı şəxslərin ölümü əksini tapmır.
Araşdırmaçıların hesablamalarına görə, müharibədə ölənlərin təxminən 27 faizinin 15 yaşdan aşağı uşaqlar, təxminən 24 faizinin isə qadınlar olması ehtimal edilir.
Orta ömür uzunluğu qısalıb
Tədqiqatçılar həmçinin törədilən soyqırımın Qəzzadakı orta ömür uzunluğuna təsirini də hesablayıblar. Müharibədən əvvəl qadınlar üçün 77 il, kişilər üçün 74 il olan gözlənilən ömür uzunluğu demoqrafik təxminlərə görə 2024-cü ildə qadınlarda 46, kişilərdə isə 36 ilə düşüb.
Bu rəqəmlər Qəzzada mülki əhali üçün həyatın nə qədər təhlükəli vəziyyətə düşdüyünü nümayiş etdirir.
Ölümlərdən əlavə olaraq, İsrail mühasirə altındakı ərazinin böyük hissəsini viran qoyub və demək olar ki, bütün əhalini faktiki olaraq öz yurdlarından didərgin salıb.