İran BMT sanksiyalarının bərpa olunacağı təqdirdə BAEA əməkdaşlığını dayandıracağı ilə hədələyib

İranın İRNA xəbər agentliyinin verdiyi məlumata görə, İran sentyabrın 26-da bəyan edib ki, Avropa gücləri BMT-nin sanksiyalarını geri qaytarma mexanizmi vasitəsilə bərpa edərsə, Beynəlxalq Atom Enerjisi Agentliyi (BAEA) ilə əməkdaşlığı dayandıracaq.

İranın xarici işlər naziri Abbas Əraqçi üç avropalı JCPOA üzvü - Böyük Britaniya, Fransa və Almaniyanın mexanizmin işə salınması qərarını "hüquqi və siyasi cəhətdən əsassız" və "Avropanın beynəlxalq nüfuzuna və 2015-ci il nüvə sazişinə ciddi təhlükə" adlandırıb.

Mahmut Əraqçi sanksiyaların yenidən tətbiqinin Avropanın imicinə “düzəldilməz ziyan” vuracağını ifadə edərək, “Bu oyunda üç ölkə nəinki qalib gələ bilməyəcək, həm də gələcək diplomatik proseslərdən kənarda qalacaq” deyib.

Əraqçi vurğulayıb ki, bu qısa fürsətdən istifadə etməmək Qərbi Asiya və beynəlxalq sistem üçün “geniş dağıdıcı nəticələrə” səbəb olacaq, beynəlxalq razılaşmaları zəiflədəcək və kollektiv təhlükəsizliyi pozacaq.

İranın xarici işlər naziri bəyan edib ki, Tehran heç vaxt suverenlik, hüquq və təhlükəsizliyə güzəştə getməyəcək.

Əraqçi bəyan edib ki, 9 sentyabrda BAEA ilə imzalanan və Misirin vasitəçiliyi ilə imzalanmış son razılaşmanın icrası BMT Təhlükəsizlik Şurasının ləğv edilmiş qətnamələrinin yenidən həyata keçirilməsi kimi İrana qarşı düşmənçilik addımlarından çəkinməkdən asılıdır. “Əks halda, İran İslam Respublikası praktiki addımları bitmiş hesab edəcək”, - deyə o bildirib.

Təzyiq və hücumlara baxmayaraq, Əraqçi vurğulayıb ki, İran dinc nüvə fəaliyyətləri ilə bağlı məsələlərin həllində ardıcıl olaraq təmkin və diplomatiyaya sadiqlik nümayiş etdirib və Nüvə Silahlarının Yayılmaması Müqaviləsi (NPT) çərçivəsində hüquqlarını qoruyarkən “konstruktiv və mənalı dialoqa” hazırdır.

2015-ci il nüvə sazişini imzalayan Avropa ölkələri – Böyük Britaniya, Fransa və Almaniya – İranın BMT-nin nüvə müfəttişləri ilə əməkdaşlığını dayandırmasından sonra avqustun 28-də BMT Təhlükəsizlik Şurasının 2231 saylı qətnaməsi əsasında geri çəkilmə mexanizmini işə salıblar. İran Avropanın bu addımını hüquqi cəhətdən əsassız və siyasi motivli kimi xarakterizə edib.

İsrail iyunun 13-də hərbi, nüvə və mülki obyektlərini, eləcə də yüksək rütbəli hərbi komandirləri və nüvə alimlərini hədəf alaraq Tehrana qəfil hücuma keçdikdən sonra gərginlik artıb.

Tehran buna cavab olaraq raket və pilotsuz təyyarələrlə zərbələr endirib, ABŞ isə İranın üç nüvə obyektini bombalayıb. 12 günlük münaqişə ABŞ-ın himayəsi ilə iyunun 24-də qüvvəyə minən atəşkəslə başa çatmışdır.

Avropa gücləri İranın BMT-nin nüvə müfəttişlərinə çıxışını bərpa etməsini, zənginləşdirilmiş uran ehtiyatı ilə bağlı narahatlıqları aradan qaldırmasını və İsrailin hücumundan sonra başa çatan Omanın vasitəçiliyi ilə ABŞ ilə davam edən danışıqlarda iştirak etməsini istəyir.

Çin Avropa "üçlüyü"nün ( Böyük Britaniya, Almaniya və Fransa) İrana qarşı sanksiyaya qayıdışına (snapback) etiraz edir.

Digər tərəfdən, Çin Avropa güclərinin "snapback" mexanizmindən istifadə etməsinə qarşı çıxıb və bildirib ki, "Biz İranın nüvə probleminin siyasi və diplomatik yollarla həllini qətiyyətlə dəstəkləyirik".

Pekində jurnalistlərə açıqlama verən Çin Xarici İşlər Nazirliyinin sözçüsü Quo Jiakun "Biz güc tətbiqinə, sanksiyalara və ya təzyiqə qarşıyıq. "Snapbacks" konstruktiv deyil və etimadın bərpasına və ya fikir ayrılıqlarının həllinə töhfə verməyəcək" dedi. O əlavə edib ki, "diplomatik səyləri gücləndirmək və gərginliyin artmasının qarşısını almaq vacibdir".

Sözçü onu da deyib ki, Çin “bütün tərəflər üçün məqbul olan planın hazırlanmasında konstruktiv rol oynayacaq.